Việc lập di chúc ngày càng phổ biến, vì nhờ có di chúc mà giúp phân chia tài sản một cách rõ ràng, hạn chế các mâu thuẫn, tranh chấp không đáng có. Từ đó giúp giữ gìn mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình. Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 đã nêu khái niệm về di chúc, theo đó di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Tuy vậy, không phải tất cả các di chúc đã được lập đều có hiệu lực. Thực tế, có rất nhiều di chúc bị tòa án tuyên vô hiệu. Để tránh trường hợp này, khi lập di chúc, người lập di chúc cần chú ý các điều kiện có hiệu lực của di chúc. Luật Nguyễn Cảnh sẽ trình bày các điều kiện có hiệu lực của di chúc theo quy định của BLDS 2015, sửa đổi, bổ sung 2017 trong bài viết dưới đây để bạn đọc tham khảo:
1. Chủ thể lập di chúc:
Người lập di chúc là người từ đủ 18 tuổi có đầy đủ năng lực hành vi dân sự; người từ đủ 15 đến chưa đủ 18 tuổi có thể lập di chúc nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý. Sự đồng ý ở đây là sự đồng ý về việc lập di chúc, còn về nội dung di chúc do chính người chưa thành niên đó quyết định. Điều kiện về chủ thể lập di chúc được quy định cụ thể tại Điều 625 BLDS 2015, sửa đổi, bổ sung 2017.
2. Ý chí của người lập di chúc
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép. Đây là điều kiện có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đánh giá di chúc có giá trị pháp lý hay không.
3. Điều kiện về nội dung của di chúc
Nội dung của di chúc chính là ý chí của người để lại di sản trong việc định đoạt sản của người lập di chúc sau khi chết. Di chúc là chính một hành vi pháp lý đơn phương, do vậy, di chúc cũng cần tuân thủ các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong đó có điều kiện về nội dung của di chúc. Cụ thể, nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
Ngoài ra, nội dung của di chúc phải chứa đựng các nội dung chủ yếu được quy định tại Điều 631 BLDS 2015 như: Thời gian lập di chúc; Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc; Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di chúc; Di sản để lại và nơi có di sản. Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc. Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy, sửa chữa.
4. Điều kiện về hình thức của di chúc
Về mặt hình thức, di chúc được thể hiện dưới một trong hai hình thức: di chúc miệng và di chúc bằng văn bản (trong đó, di chúc bằng văn bản gồm: Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng, di chúc bằng văn bản có người làm chứng, di chúc bằng văn bản có công chứng, và di chúc bằng văn bản có chứng thực). BLDS 2015 có quy định riêng về hình thức với di chúc của từng đối tượng lập di chúc đặc thù như sau:
+ Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
+ Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
+ Di chúc miệng được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng. Sau 3 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
+ Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng đòi hỏi người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc.
Như vậy, đối với từng đối tượng và trường hợp cụ thể mà người lập di chúc cần lưu ý các điều kiện về hình thức để di chúc mình lập ra có hiệu lực pháp luật. Nếu bạn đọc còn vấn đề gì thắc mắc liên quan đến di chúc hoặc có nhu cầu lập di chúc xin vui lòng liên hệ Luật Nguyễn Cảnh để được Luật sư tư vấn, hướng dẫn soạn thảo.
